کد مطلب:20539 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

در مورد تقوا توضيح دهيد؟

راغب مي گويد: تقوا از ماده وقايه به معني حفظ كردن چيزي در برابر آفات است. تقوا به معني محفوظ داشتن روح و نفس است از آن چه بيم مي رود و به آن زيان رساند؛ سپس به خوف و ترس نيز تقوا گفته شده است و در لسان شرع آن را به خويشتن داري در برابر گناه و محرّمات اطلاق مي كنند و كمال آن به ترك بعضي از مباحات مشكوك است.(1) بعضي از مفسران حديثي از بعضي صحابه نقل كرده اند كه او در مقابل سؤال از حقيقت تقوا گفت: آيا هرگز از راه پرخاري گذشته ايد؟ وقتي پاسخ مثبت شنيد گفت: در آن حال چه مي كرديد؟ آيا دامان خود را جمع نكرده و كوشش براي نجات از خارها نداشته ايد؟ اين همان تقواست.(2) امام علي(ع) دربارة تقوا مي فرمايد: گناهان همچون مركب هاي سركش است كه گناهكاران بر آن ها سوار مي شوند و لجامشان گسيخته مي گردد و آنان را در قعر دوزخ سرنگون مي سازد، اما تقوا مركبي است راهوار و آرام كه صاحبانش بر آن سوار مي شوند. زمان آن ها را به دست مي گيرند و تا قلب بهشت پيش ميتازند.(3)

در جاي ديگر حضرت مي فرمايد: بدانيد اي بندگان خدا كه تقوا قلعه اي محكم و شكست ناپذير است، اما فجور و گناه حصاري است سست و بي دفاع كه اهلش را از آفات نجات نمي دهد و كسي كه به آن پناهنده شود، در امان نيست. بدانيد انسان تنها به وسيلة تقوا از گزند گناه مصون ميماند.(4)

در جاي ديگر حضرت مي فرمايد: تقوا كليد درستي و توشة قيامت و آزادي از هر بندگي و نجات از هر تباهي است.(5)

استاد مطهري در شرح احاديث فوق مي گويد: تقوا مصونيت است، نه محدوديت.

قدر مشترك پناهگاه و زندان مانعيت است، اما پناهگاه مانع خطرها است و زندان مانع بهره برداري از موهبت هاست. حضرت در برخي از كمات تصريح مي كند كه تقوا ماية اصلي آزادي ها است، يعني نه تنها خود قيد و بند و مانع آزادي نيست، بلكه منبع و منشأ همة آزادي ها است. تقوا به انسان آزادي معنوي مي دهد، يعني او را از اسارت و بندگي هوا و هوس آزاد مي كند. رشتة آز و طمع و حسد و شهود و خشم را از گردنش بر مي دارد و به اين ترتيب ريشة بردگي هاي اجتماعي را از بين مي برد.

مردمي كه بنده و بردة پول و مقام و راحت طلبي نباشند، هرگز زير بار اسارت ها و رقيّت هاي اجتماعي نمي روند.(6)

امام علي(ع) بين انسان و تقوا تعهدي متقابل در نظر گرفته و فرموده اند: خواب خويش را به وسيلة تقوا به بيداري تبديل كنيد ... از تقوا صيانت كنيد و خود را به وسيلة تقوا محفوظ بداريد.(7)

استاد مطهري مي گويد: تقوا نگهبان انسان است و انسان نگهبان تقوا و اين دور محال نيست، بلكه دور جايز است. اين نگهباني متقابل از نوع نگهباني انسان و جامعه است كه انسان نگهبان جامه از دزديدن و پاره شدن است و جامه نگهبان انسان از سرما و گرما است.(8)

لطفاً در نامه هاي بعدي سؤالات خود را در يك برگه A4 براي ما بفرستيد. همچنين به آدرس مستقيم مكاتبه كنيد.

پي نوشت ها:

1. راغب اصفهاني، مفردات، ص 530.

2. مكارم شيرازي، پيام قرآن، ج 1، ص 428.

3. نهج البلاغه، فيض الاسلام، خطبة 16.

4. همان، خطبة 156.

5. همان، خطبة 219.

6. استاد مطهري، سيري در نهج البلاغه، ص 207 و 208.

7. نهج البلاغه، خطبة 231.

8. استاد مطهري، مسيري در نهج البلاغه، ص 209.